.png)
18 yaşlı gəncin elmi hesabatı Stenford Universiteti prezidentini işdən çıxartdı
18 yaşlı Teo Beyker Stanford Universitetində bakalavr təhsilinə başlayandan bir neçə ay sonra artıq bir hekayənin izinə düşüb. Bu hekayə onu Amerika jurnalistika tarixinin ən gənc “Corc Polk” mükafatı laureatı olmağa gətirib çıxarıb.
Onun The Stanford Daily üçün hazırladığı reportajları Stanford Universiteti prezidentinin - neyrobioloq və milyarder Mark Tessier-Lavininin istefası ilə başa çatdı.
Hər şey Beykerin birinci kurs ilində tədqiqatçıların Tessier-Lavigne-nin elmi məqalələrində manipulyasiya edilmiş materialların olub-olmadığını müzakirə etdiklərini gördükdə başladı. Beyker bu məsələyə cavab almaq üçün mütəxəssislərə müraciət edib.
«Sonda onların əksəriyyəti (tədqiqatçılar) Mark Tessier-Lavin tərəfindən hədəf alınmamaq üçün həddən artıq qorxublar», - deyə Beyker aprel ayında Longform podkastında bildirib.
"Lakin elmi məqalələrdə görüntü manipulyasiyasını üzə çıxarmaq üzrə dünyanın bir nömrəli mütəxəssisi və gözəl bir qadın olan Elizabet Bik mənimlə çox sıx əməkdaşlıq etdi və bütün bu məqalələri mənimlə birlikdə araşdıra bildi".
Elmi məqalələrdə səhvlərin araşdırılıb tapılması ilə məşğul olan digər 2 tədqiqatçı ilə birlikdə Beyker və E. Blik son iki onillikdə üç fərqli müəssisəni əhatə edən Tessier-Lavin laboratoriyalarında dəyişdirilmiş elmi nəticələrin izini tapdılar.
Tessier-Lavigne-nin özünün sənədlərində hər hansı bir elmi nəticəni məqsədli şəkildə manipulyasiya etdiyinə dair heç bir sübut yoxdur; Beykerin özü bunun belə olduğuna şübhə etdiyini deyir.
Lakin bu səhvlərin məşhur bir neyrobioloqun nəzarəti altında olması və heç vaxt düzəlməməsi şübhə doğurur. Bu, ən azı pis idarəetmə təcrübəsindən xəbər verir.
"Bu yalnız bir laboratoriyada nəzarətdən çıxan bir nəfər deyil. Deyəsən, bu onun həyatının müxtəlif dövrlərindən biridir, o, “Genentech"-də, müxtəlif laboratoriyalarda işləyirdi ", - deyə Beyker Tessier-Lavinin istefasından sonra “NBC News"-a bildirib.
E. Bik hələ 2001-ci ildə Tessier-Lavigne-nin müəllifi olduğu məqalələri müəyyənləşdirib. Onun sözlərinə görə, araşdırmalar elmi nəticələrin müəllif tərəfindən məqsədyönlü şəkildə fotoşoplanmasını göstərir.
Ən dəhşətli ittihamlardan biri 2009-cu ildə "Nature" jurnalında dərc olunan "Alzheimer" xəstəliyi ilə bağlı mühüm araşdırmadan irəli gəlir. Bu araşdırmada beyin degenerasiyasının potensial səbəbinin tapıldığı iddia edilib.
Bu məqalə Tessier-Lavigne-nin biotexnologiya şirkəti “Genentech”-in laboratoriyasından gəlsə də, nəticələri heç vaxt inkişaf etdirmək mümkün olmadı.
“Genentech”-in bəzi tədqiqatçıları Beykerə bildiriblər ki, şirkət daxili araşdırma aparıb və məlumatların saxtalaşdırılmasını aşkar edib. Lakin Tessier-Lavin və “Cenenteh” o vaxtdan bəri bu rəylərin baş verdiyini inkar etmişlər.
Məqalə hələ də elmi jurnaldan çıxarılmayıb.
Beykerin hesabatını nəzərə alaraq Stanford Universiteti bu məsələ ilə bağlı öz daxili sorğusunu açdı. Alimlərdən ibarət münsiflər heyətinin qənaətinə görə, "Tessier-Lavigne"nin işində 2001-ci ildə, 2010-cu illərin əvvəllərində, 2015-2016-cı illərdə və 2021-ci ildə manipulyasiyalar yer alıb.
Lakin ekspert komissiyası Tessier-Laviqnenin özünün fırıldaqçılıq və ya səhv hərəkətlərilə bağlı irəli sürülən bir ittihamı rədd etdi. Onlar belə qənaətə gəliblər ki, "tədqiqat məlumatlarının qeyri-adi tezliyi" neyrocərrahın laboratoriyasında "laboratoriya nəzarətini və idarəni təkmilləşdirmək üçün imkanlar ola bilərdi".
Bu günə qədər Tessier-Lavigne hər hansı bir elmi məlumatların saxtalaşdırılmasını və fırıldaqçılığı inkar edir. O, işdən çıxması ilə bağlı verdiyi açıqlamada tələbələrinə həddindən artıq güvəndiyinə görə peşman olduğunu deyir.
Tessier-Laviqnenin 2009-cu ildə yazdığı məqalədə bəzi qüsurları ortaya çıxaran nevroloq Metyu Şraq "The New York Times" qəzetinə bildirib ki, kiçik tədqiqatçıların hazırladığı hər bir məlumatı yoxlamaq bəzən gərgin işləyən laboratoriyada çətin olur, lakin Tessier-Lavinin nəzarəti altında "problemlərin toplanması" həqiqətən də müəyyən nəzarət tələb edən səviyyəyə çatıb".
Beykerin "The Daily" qəzetinə təqdim etdiyi hesabatına əsasən, hazırda Tessier-Laviqnenin ən azı beş məqaləsini jurnaldan geri götürəcəyi gözlənilir.
«Mənim Mark Tessier-Lavinə qarşı hər hansı məqsədim yox idi», - deyə Beyker "Longform" podkastında etiraf edib: "Yatarkən düşündüyüm son şey budur. Və həm də yuxudan oyananda da düşündüyüm ilk şey budur. Bu son dərəcə gərgindir... Birincisi, bu o adamdır ki, hörmətə layiqdir. Və ikincisi aid olduğum cəmiyyətə görə məsuliyyət daşıyır".
Doktor Tessier-Lavin avqustun sonunda prezident vəzifəsini tərk edəcək, lakin universitetdə ştatda olan biologiya professoru kimi qalacaq. Məşhur neyrobioloq, əsasən beyin degenerativ xəstəliklərinin səbəbləri və müalicəsi haqqında 220-dən çox məqalə çap etdirib. Universitet sentyabrın 1-dən Avropa tədqiqatları üzrə professor Riçard Salleri müvəqqəti prezident təyin edib.
Qeyd edək ki, 18 yaşlı gənc araşdırmaçı jurnalistikanın nüfuzlu Corc Polk mükafatının ən gənc laureatı olub. O, jurnalist ailəsindəndir. Atası Peter Beyker “New York Times”-ın Ağ Evin baş müxbiri, anası Susan B. Glasser isə “New Yorker”-in köşə yazarıdır.
Sonda Teo Beykerin “Assoşeyted-press”ə verdiyi müsahibədə dünyanın nüfuzlu universitet prezidentini istefaya göndərməsinin motivlərini dostlara çatdırıram:
“Düşünürəm ki, tələbə jurnalist kimi mənim üçün ən sevindirici hal elmi dəlillərin düzəldilməsinə öz töhfəmi verə bildiyimi hiss etməkdir. Bu, çox vacib hesab etdiyim bir şeydir. Düşünürəm ki, bu hesabatda aydın oldu ki, indi Tessier-Lavigne tərəfindən düzəldiləcək və ya ləğv ediləcək 5 məqalə biz suallar verməyə başlamasaydıq, düzəldilməyəcək və ya geriyə götürülməyəcəkdi.
Yəni çox gözəldir, çünki bunlar böyük təsirə malik olan yüksək impakt faktorlu məqalələrdir. Hesabatlarımızın nəticəsi olaraq elmi qeydlərin daha da təmiz olmasına nail olmaq- bu, çox gözəl hissdir”
